Τσιραμπίδης Α. & Φιλιππίδης Α. (2013). Ορυκτοί Πόροι Ελλάδος: Αποθέματα και Αξία. Τομέας Ορυκτολογίας- Πετρολογίας-Κοιτασματολογίας, Τμήμα Γεωλογίας, Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, 46 σελ.
Ορυκτοί Πόροι Ελλάδος: Αποθέματα και Αξία
Ανανίας Τσιραμπίδης1 & Ανέστης Φιλιππίδης2
Αναφορά σε αποθέματα Ζεολίθου σελ. 16:
Ζεολιθοφόρος τόφος είναι το πέτρωμα που περιέχει ένα ή περισσότερα από τα 80 είδη ζεολίθων.Ο ζεόλιθος με τις πολυάριθμες εφαρμογές είναι ο ζεόλιθος τύπου-HEU (ευλανδίτης-κλινοπτιλόλιθος) που παρουσιάζει πινακοειδείς κρυστάλλους και περιέχει μικρο/νανο-πόρους σε πλέγμα 10-μελών και 8-μελών δακτυλίων, διαστάσεων 7,5x3,1 Å, 4,6x3,6 Å και 4,7x2,8 Å. Για διατροφικές, φαρμακευτικές, ιατρικές, περιβαλλοντικές, κτηνοτροφικές, γεωργικές, υδατικές και βιομηχανικές χρήσεις, απαιτείται η περιεκτικότητα σε ζεόλιθο τύπου-HEU να είναι μεγαλύτερη από 75%. Γι’ αυτές τις εφαρμογές αποκλείεται η χρήση ζεολιθοφόρων τόφων που περιέχουν ινώδεις ζεολίθους (π.χ.εριονίτη, μορντενίτη, σκολεσίτη, μεσόλιθο, νατρόλιθο, ρογγιανίτη, μαζίτη, φερριερίτη κ.ά.) Παίρνοντας υπόψη τα αποθέματα,τον τύπο και την περιεκτικότητα σε ζεόλιθο,το οικονομικό ενδιαφέρον επικεντρώνεται κυρίως στην Περιφερειακή Ενότητα Έβρου (Ρέμα Ντρίστα και Μαύρη Πέτρα Πετρωτών,και Κύριες Τούμπες και Τύμπανο Πενταλόφου)(Πίν.3), με πιθανά αποθέματα 480 εκατ. τόνους, 120 εκατ.τόνοι για κάθε θέση [2, 33, 34, 137-186].
Εμφανίσεις ζεολίθων που δεν παρουσιάζουν οικονομικό ενδιαφέρον (χαμηλή περιεκτικότητα ή ινώδεις ζεόλιθοι ή άγνωστα αποθέματα) βρίσκονται στις Περιφερειακές Ενότητες (ΠΕ) Έβρου, Ροδόπης, Σάμου και Κυκλάδων. Στο υπόλοιπο της ΠΕ Έβρου τέτοιες εμφανίσεις απαντούν στις περιοχές: α) Πετρωτών (Αλώνι-Κόκκαλο, Γκαζόμυλος, Λιβαδάκια, Πετρωτά-Ρέμα Λεύκη, Φυλάκιο Ωμέγα) με 35-75% ζεόλιθο τύπου-HEU και 45% μορδενίτη, β) Πενταλόφου (Παλαίστρα) με 43-65% ζεόλιθο τύπου-HEU, γ) Μεταξάδων-Αβδέλλας (Γουρουνόρεμα-Ξεροβούνι) με 35-75% ζεόλιθο τύπου-HEU και δ) Δαδιάς-Λευκίμμης-Φερών (Κανάλια, Ξέφωτο, Σύνορο, Βυρίνη, Λευκίμμη, Άγιος Κωνσταντίνος, Άσπρα Χώματα, Βρύση, Καβησός, Καψάλα, Λάκα, Μακρύλοφος, Νίψα) με 11-70% ζεόλιθο τύπου-HEU, 5-53% μορδενίτη, 14-88% ζεόλιθο τύπου-HEU+μορδενίτη, 43% ζεόλιθο τύπου-HEU+στιλβίτη, 31% μορδενίτη+ στιλβίτη και 8% λομοντίτη+στιλβίτη. Στην ΠΕ Ροδόπης (ΒΑ και ΒΔ Σκαλώματος, Κηροστάτης, Βουκέφαλο Δαρμένης) υπάρχουν ζεόλιθοι με 18-60% ζεόλιθο τύπου-HEU+μορδενίτη και 16-18% ανάλκιμο. Στην ΠΕ Σάμου (λεκάνη Καρλοβασίου-Μαραθόκαμπου) οι ζεόλιθοι περιέχουν 57-91% ζεόλιθο τύπου-HEU, 64% μορδενίτη, 44-72% ανάλκιμο, 66% χαβαζίτη, 78-81% ζεόλιθο τύπου-HEU+μορδενίτη, 55% ζεόλιθο τύπου-HEU+ανάλκιμο και 47% ζεόλιθο τύπου-HEU+φιλλιψίτη. Στην ΠΕ Κυκλάδων (Παναγιά-Κήποι Μήλου, Όρμος Συκιάς-Άγιος Ανδρέας Κιμώλου, ΒΔ τμήμα Πολυαίγου, Ακρωτήρι και Όρμος Μπάλου Θήρας) οι ζεόλιθοι περιέχουν 33-55% ζεόλιθο τύπου-HEU, 23-73% μορδενίτη και 53-72% ζεόλιθο τύπου-HEU+μορδενίτη. Ζεόλιθος τύπου HEU εντοπίστηκε σε πορσελανίτες των νησιών Ζακύνθου, Λευκάδος, Λέσβου και Λήμνου. Στιλβίτης σε φλέβες εντοπίστηκε στη Βάθη Κιλκίς, στον Κατσαμπά Σαμοθράκης και στο Κιζάρι Ροδόπης [187-263]. Ζεολιθοφόροι τόφοι που δεν περιέχουν ινώδη μέλη και με περιεκτικότητα σε ζεόλιθο τύπου-HEU >75%, είναι κατάλληλα υλικά για πολυάριθμες διατροφικές, φαρμακευτικές, ιατρικές, περιβαλλοντικές, κτηνοτροφικές, γεωργικές, υδατικές και βιομηχανικές εφαρμογές όπως: καθαρισμό αστικών λυμάτων και βιομηχανικών υγρών αποβλήτων, κατεργασία λυματολάσπης, παραγωγή άοσμης και συνεκτικής ζεολυματολάσπης, εξυγίανση και οξυγόνωση υδάτινων οικοσυστημάτων, δέσμευση και απομάκρυνση κυανοβακτηρίων, εξασθενούς χρωμίου και ραδιονουκλιδίων, βελτίωση τεχνητών υγροβιότοπων και μονάδων διαχείρισης υδάτων, βελτίωση ποιότητας πόσιμου νερού, ιχθυοκαλλιέργειες, αποσμητικά υλικά, μετατροπή κοπριάς σε άοσμο λίπασμα, καθαρισμό και ξήρανση αερίων, προσθετικά ζωοτροφών, εδαφοβελτιωτικά γεωργικών καλλιεργειών, βελτιωτικά όξινων και αλκαλικών εδαφών, διαχείριση αποβλήτων μεταλλείων και επιστροφή εδαφών σε γεωργική χρήση, υποστρώματα θερμοκηπίων και ανθοκομικής, βελτίωση γεύσης και ποιότητας τροφίμων, παραγωγή ανθεκτικότερου και υγιέστερου γρασιδιού, συμπληρώματα διατροφής, κ.ά. Ο Ελληνικός Φυσικός Ζεόλιθος (ΕΛΦΥΖΕ) από το Ρέμα Ντρίστα κατά μέσο όρο περιέχει 89% ζεόλιθο τύπου-HEU (εύρος 84-95%)(Πίν. 3). Αυτός ο ζεόλιθος εμπλουτίζει το νερό σε οξυγόνο και ρυθμίζει το pH των υδάτων προς το ουδέτερο. Η κατεργασία αστικών λυμάτων με τον ΕΛΦΥΖΕ έδωσε διαυγές νερό με βελτιωμένες τις ποιοτικές παραμέτρους κατά 90-95%. Επίσης, η κατεργασία έδωσε ένα ίζημα άοσμης και συνεκτικής ζεολυματολάσπης που δημιουργήθηκε είτε με ανάμειξη της λυματολάσπης με τον ΕΛΦΥΖΕ, είτε ως ίζημα με την κατεργασία των αστικών λυμάτων με αυτό. Αυτή η ζεολυματολάσπη είναι κατάλληλη ως εδαφοβελτιωτικό στις γεωργικές καλλιέργειες. Η κατεργασία βιομηχανικών υγρών αποβλήτων (από βαφεία ή βυρσοδεψεία), έδωσε διαυγές νερό με βελτιωμένες τις ποιοτικές παραμέτρους κατά 93-99%. Επίσης, η κατεργασία έδωσε ένα ίζημα άοσμης και συνεκτικής ζεολάσπης, η οποία είναι κατάλληλη για ασφαλή απόθεση, επειδή τα επιβλαβή συστατικά δεν εκπλύνονται με το νερό της βροχής. Ο ΕΛΦΥΖΕ απομακρύνει τα κυανοβακτήρια από τα ύδατα κατά 51-92%. Επιπλέον, στα αγροτικά εδάφη, αυξάνει τις σοδειές κατά 17-66%, βελτιώνει την ποιότητα των προϊόντων κατά 4-46%, μειώνει τη χρήση λιπασμάτων κατά 56-100%, μειώνει την κατανάλωση του νερού άρδευσης κατά 33-67% και αποτρέπει την έκπλυση επιβλαβών ουσιών στο υδάτινο περιβάλλον, προστατεύοντας έτσι την ποιότητα των επιφανειακών και υπόγειων υδάτων. Η χρήση του ΕΛΦΥΖΕ ως υλικό δαπέδου κτηνοτροφικών μονάδων και ως πρόσθετο ζωοτροφών, αυξάνει την παραγωγή (17% στο γάλα αγελάδων, 7% στο βάρος κρεο-παραγωγών ορνιθίων), βελτιώνει την ποιότητα των προϊόντων, μειώνει την κατανάλωση τροφής, τις ασθένειες και τη φαρμακευτική αγωγή των ζώων, τη θνησιμότητα των νεογνών, τη δυσοσμία και μετατρέπει την κοπριά σε άοσμο λίπασμα [142-186, 264-292]. Σήμερα δεν γίνεται εκμετάλλευση ζεολίθων στην Ελλάδα. Ανάλογα με την ποιότητα, την κοκκομετρία και το βαθμό επεξεργασίας η τιμή των φυσικών ζεολίθων κυμαίνεται από 10 €/t έως 500 €/t. Όταν είναι κατεργασμένοι σε ειδικά προϊόντα (άμμοι υγιεινής, συμπληρώματα διατροφής) έχουν τιμές από 1 €/kg έως 48 €/kg. Τα ενδεικτικά αποθέματα των ζεολίθων της Θράκης είναι 600 εκατ. τόνοι και η ακαθάριστη αξία τους 18 δισεκ. €.
